Telekom Srbija je nacionalni telekomunikacioni operater u Republici Srbiji. Pod veoma striktnim Ugovorom o poverljivosti, kompanija je dozvolila ekskluzivan pristup anonimiziranim podacima o korisničkim aktivnostima (engl. Call Detail Records) Institutu BioSens, za potrebe predstavljenog istraživanja. Tri vrste podataka su dati za period u prvih 6 meseci u 2020. godini:
- Podaci aktivnosti – sadrže registrovanu telekomunikacionu aktivnost na baznim stanicama u državi
- Podaci konektivnosti – sadrže podatke o količini telekomunikacione aktivnosti razmenjene između baznih stanica širom zemlje
- Podaci mobilnosti – pokazuju prostorni tok kretanja korisnika na osnovu telekomunikacionih aktivnosti zabeleženih na baznim stanicama u zemlji
Podaci aktivnosti prikazuju količinu telekomunikacione aktivnosti koja je zabeležena od strane jedne bazne stanice. U podacima razlikujemo sledeće telekomunikacione aktivnosti:
- Primljeni pozivi – aktivnost koja je proporcionalna količini primljenih poziva na jednoj baznoj stanici u okviru predefinisanog vremenskog intervala
- Inicirani pozivi – aktivnost koja je proporcionalna količini iniciranih poziva na jednoj baznoj stanici u okviru predefinisanog vremenskog intervala
- Primljene SMS poruke – aktivnost koja je proporcionalna broju primljenih SMS poruka na jednoj baznoj stanici u okviru predefinisanog vremenskog intervala
- Poslate SMS poruke – aktivnost koja je proporcionalna broju poslatih SMS poruka na jednoj baznoj stanici u okviru predefinisanog vremenskog intervala
- Poslati bajtovi – aktivnost koja je proporcionalna količini bajtova iskorištenih za slanje na jednoj baznoj stanici koristeći internet uslugu od telekom provajdera u definisanom vremenskom intervalu
- Preuzeti bajtovi – aktivnost koja je proporcionalna količini bajtova iskorištenih za preuzimanje na jednoj baznoj stanici koristeći internet uslugu od telekom provajdera u definisanom vremenskom intervalu
- Broj sesija – aktivnost koja je proporcionalna broju internet sesija iniciranih od strane korisnika na jednoj baznoj stanici koristeći internet uslugu od telekom provajdera u definisanom vremenskom intervalu
Podaci takođe uključuju i aktivnost međunarodnih korisnika koji su koristili mrežu operatera Telekom Srbija u romingu. Dobijeni podaci su agregirani na vremenskoj rezoluciji od 1 čas za svaku vrstu pomenute telekomunikacione aktivnosti i u skladu sa kodom države koja ukazuje na poreklo korisnika. U cilju razlikovanja saobraćaja izvršenog od strane domaćih i stranih korisnika, set podataka aktivnosti je podeljen na dva dodatna skupa podataka – skup podataka aktivnosti i skup podataka stranih aktivnosti i individualno prikazan na mapi. Ovaj skup podataka daje dragocen uvid u puls stanovništva prisutan u okviru domena svake bazne stanice. Veličina podataka za dobijeni vremenski period je iznosila približno 20 GB.
Podaci konektivnosti sadrže količinu razmenjene aktivnosti između dva para baznih stanica. U suštini, ovaj skup podataka predstavlja usmereni graf između bazne stanice iz čijeg domena je inicirana aktivnost i bazne stanice u čijem domenu je prihvaćena aktivnost. Težina veze se određuje indikatorom:
- Broj poziva – broj koji je proporcionalan razmenjenim pozivima između dve antene u unapred definisanom vremenskom okviru
U skupu podataka razlikuju se pozivi inicirani ili prihvaćeni od strane korisnika koji koriste mreže drugog telekom operatera (npr. u slučaju kada korisnik iz Telekom Srbije poziva korisnika koji koristi mrežu drugog telekom operatera). Dobijeni podaci su agregirani u vremenom opsegu od 1 čas. Količina razmenjene komunikacije između različitih baznih stanica oslika povezanost između različitih područja u zemlji. Veličina dobijenih podataka iznosi približno 40 GB.
Podaci mobilnosti sadrže skup telekomunikacionih zapisa (poslate/primljene SMS poruke, inicirani/prihvaćeni pozivi, internet aktivnost) koji su izvršeni od strane nasumično izabranih anonimnih korisnika. Prostorna i vremenska agregacija nisu primenjene. Međutim, korisnici su se nasumično menjali svake 2 nedelje u periodu od 6 meseci zbog standardnih postupaka zaštite privatnosti za takav tip podataka. Povezivanje telekomunikacionih aktivnosti korisnika na različitim antenama tokom vremena je ukazalo na mobilnosti korisnika, što je dalje bio indikator za migracije stanovništva u zemlji. Ovaj skup podataka je najveći i zauzimao je približno 850 GB.
Pored telekomunikacionih podataka korišćeni su još podaci iz drugih izvora da bi se stekao bolji uvid u trendove stanovništva.
Podaci o zemljišnom pokrivaču / korišćenju zemljišta su podaci prukupljeni od strane Kopernikus Servisa Za Nadgledanje Zemlje. Kopernikus je evropski sistem za tu namenu. Podaci se prikupljaju iz različitih izvora, uključuju opservacione satelite i in-situ senzore. Obrađeni podaci predstavljaju pouzdanu i ažurnu informaciju iz 6 tematskih područja: zemljište, vodene površine, atmosfera, klimatske promene, upravljanje nepredviđenim situacijama i bezbednost. Zemljišni podaci su podeljeni u kategorije, od kojih Pan-evropska kategorija pruža informacije o prekrivenosti i nameni zemljišta kroz servise CORINE Land Cover, High Resolution Layers, Biophysical parameters i European Ground Motion Service. Podaci CORINE Land Cover servisa dostupni su za 1990, 2000, 2006, 2012. i 2018. godinu. Ovi vektorski podaci obuhvataju 44 klase prekrivenosti i namene zemljišta. Vremenske serije takođe uključuju podatke o nameni zemljišta, koji ističu promene u prekrivenosti i nameni zemljišta tokom vremena. High-resolution Layers podaci su dati u raster formatu i pružaju podatke o karakteristikama prekrivenosti zemljišta. Ovi podaci su komplementarni u odnosu na već spomenuti CORINE skup podataka. Koristili smo podatke iz 2018. godine i veličina tog seta podataka je aproksimativno 200 MB.
Setovi podataka sa OpenStreetMap platforme otvorenog tipa, koja sadrži veliku bazu georeferenciranih podataka. Tačnije, upotrebljeni su podaci koji opisuju mesta od interesa i putnu infrastrukturu. Pritom, mesta od interesa odnose se na fizičke lokacije koje privlače ljudsku pažnju, poput radnji, turističkih lokacija, javnog prevoza i sl. Sa druge strane, podaci o putnoj infrastrukturi sadrže vektorske reprezentacije puteva i njihovih odlike, kao što su klasa, ograničenje brzine i sl. Ovi skupovi podataka ukazuju na razvoj opština kroz saobraćajnu infrastrukturu, kao i različitih mesta koji su sadržani u skupu POI podataka. Obim skupa podataka o saobraćaju je iznosio oko 1 GB, dok je POI skup podataka veliki približno 400 MB.
Zvanični podaci o stanovništvu iz 2011. godine (popis 2011), kao i procenjeni podaci o broju stanovnika iz 2019, preuzeti su sa portala Republičkog zavoda za statistiku Republike Srbije (www.stat.gov.rs). Procenjeni podaci o stanovništvu izračunavaju se od strane RZS-a na osnovu broja novorođenčadi i preminulih, kao i ljudi koji su promenili adresu u ličnoj karti. Međutim ne uključuje broj ljudi koji su promenili lokaciju, ali nisu ažurirali lična dokumenta ili otišli da žive u inostranstvo. Oba skupa podataka su dostupna na nivou opština. Uočene populacione razlike između 2011. i 2019. godine, u kombinaciji s ostalim ekstrakovanim indikatorima, poslužile su za analizu i predviđanje depopulacionih trendova.